มอนเตสซอรี่, หลักสูตรการสอนแบบมอนเตสซอรี่, อนุบาลแบบมอนเตสซอรี่, โรงเรียนอนุบาล, montessori, อนุบาลกรแก้ว

ภาพของหนูน้อยแต่ละคนค่อยๆหยิบเสื่อมาคลี่ปูบนพื้นห้อง จากนั้นเดินไปหยิบอุปกรณ์ที่ตนสนใจมานั่งทำงานไปจนจบกระบวนการ จากชิ้นหนึ่งไปยังอีกชิ้นหนึ่ง คือภาพที่เกิดขึ้นจนเจนตาในห้องเรียนมอนเตสซอรี่ของอนุบาลกรแก้ว ที่นี่ไม่มีเสียงดังเจี๊ยวจ๊าว จะมีก็แต่บรรยากาศที่สงบ เด็กๆต่างคนต่างทำงานของตัวเองไปโดยไม่มีการรบกวนเพื่อน

15 ปีของโรงเรียนอนุบาลกรแก้วล้มลุกคลุกคลานมาไม่น้อย แต่ก็ยังยืนหยัดอยู่กับการเป็นโรงเรียนแนวมอนเตสซอรี่อย่างไม่ย่อท้อ เพราะความมุ่งมั่นของผูบริหารโรงเรียนอย่างอาจารย์คำแก้ว ไกรสรพงษ์ "สิ่งที่ประทับใจในมอนเตสซอรี่คือการที่เราเห็นเด็กเรียนอย่างมีความสุข" อาจารย์คำแก้วกล่าว

ความประทับใจในแนวการสอนมอนเตสซอรี่นี้เองที่ทำให้เจ้าของโรงเรียนอนุบาลกรแก้วลงทุนสมัครเรียนทางไปรษณีย์กับสถาบันมอนเตสซอรี่ที่ประเทศอังกฤษเป็นเวลาหนึ่งปี จากนั้นจึงเดินทางไปฝึกงานที่นั่นอีกหนึ่งปี จบกลับมาจึงนำเอาแนวความคิดดังกล่าวมาพัฒนาโรงเรียนร่วมกับ รศ.ดร.จีระพันธุ์ พูลพัฒน์ แห่งคณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งสำเร็จการศึกษาด้านการสอนแนวมอนเตสซอรี่โดยตรงและมีประสบการณ์ฝึกสอนในโรงเรียนดังกล่าวที่ประเทศสหรัฐอเมริกา

อาจารย์คำแก้วและอาจารย์จีระพันธุ์ร่วมกันพลิกโรงเรียนอนุบาลกรแก้ว เริ่มต้นจากการอบรมครูให้รู้ซึ้งถึงแนวคิดของมอนเตสซอรี่ทั้งภาคทฤษฎีและปฏิบัติ อาจารย์คำแก้วเล่าว่า ระยะแรกความยากลำบากมากที่สุดหนีไม่พ้นการเปลี่ยนทัศนคติและความเคยชินของครูเก่าๆในโรงเรียน จึงไม่แปลกที่ช่วงแรกนี้จะมีครูลาออกจำนวนมาก สุดท้ายทุกอย่างเริ่มเข้าที่เข้าทางมากขึ้น แต่ยังต้องฝึกฝนกันอยู่เรื่อยๆ แม้ทุกวันนี้ครูของอนุบาลกรแก้วยังต้องทดสอบหลักการและปรัชญาแนวคิดของมอนเตสซอรี่ รวมถึงการใช้อุปกรณ์ชิ้นต่างๆทุกภาคการศึกษา

เด็กในโรงเรียนอนุบาลกรแก้วจะถูกแบ่งกลุ่มออกเป็น 6-8 คน ดดยการคละตามอายุตามทฤษฎีของมอนเตสซอรี่ ในแต่ละวันพวกเขาจะเวียนกันทำกิจกรรมกลุ่มต่างๆซึ่งมีทั้งหมด 12 กลุ่มจนครบ แบ่งออกเป็น กลุ่มพืชผักสวนครัว กิจกรรมกลางแจ้ง ประกอบอาหาร วิทยาศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรมไทย ห้องสมุด เกมการศึกษา ว่ายน้ำ และห้องเรียนมอนเตสซอรี่ซึ่งมีทั้งหมด 4 ห้องด้วยกัน ทุกคนจะใช้เวลาในการทำกิจกรรมกลุ่มต่างๆประมาณ 20 นาที และใช้เวลาทำงานในห้องมอนเตสซอรี่มากกว่ากิจกรรมอื่น คือ 60 นาที

อาจารย์คำแก้วให้เหตุผลในการที่โรงเรียนเลือกจัดกิจกรรมออกเป็นกลุ่มต่างๆว่า เนื่องจากต้องการกระจายเด็กแต่ละกลุ่มให้มีจำนวนน้อยลง ซึ่งจะทำให้ครูสามารถดูแลเด็กเป็นรายบุคคลได้ดียิ่งขึ้น ที่นี่ยังมีการดัดแปลงอุปกรณ์บางชิ้น โดยเฉพาะอุปกรณ์ในกลุ่มประสบการณ์ชีวิต โดยหันมาใช้วัสดุในท้องถิ่นแทน เช่นการใช้ภาชนะที่ทำจากเครื่องจักสาน หรือทำจากกะลามะพร้าว เป็นต้น ซึ่งมอนเตสซอรี่เปิดโอกาสให้ทำได้แต่ต้องคำนึงถึงจุดมุ่งหมายในการเรียนรู้โดยการใช้อุปกรณ์ชิ้นนั้นเป็นหลัก

ในส่วนการเตรียมแผนการสอน ครูของอนุบาลกรแก้วจะไม่มีการเขียนแผนการสอนล่วงหน้า เพราะครูจะไม่สามารถคาดคะเนได้ว่าเด็กคนไหนจะสนใจเรื่องใด หรือพร้อมมากน้อยแค่ไหนในวันนั้นๆ สิ่งที่เตรียมได้ล่วงหน้าจึงได้แก่แบบฝึกหัดเรียนเขียนอ่านที่มีไว้สำหรับเด็กที่มีความพร้อมและต้องการจะเรียนเท่านั้น อย่างไรก็ตาม ที่มอนเตสซอรี่มีหลักสูตรการเรียนการสอนที่แน่นอน จะช่วยให้ครูสามารถกำหนดแผนการสอนคร่าวๆในใจล่วงหน้าได้เช่นกัน ด้านการประเมินผลของที่นี่ จะใช้ใบประเมินผลซึ่งเน้นการประเมินพัฒนาการของเด็กในด้านต่างๆเป็นหลัก

แม้ปัจจุบันอนุบาลกรแก้วได้ชื่อว่าเป็นโรงเรียนต้นแบบแนวมอนเตสซอรี่ที่หลายฝ่ายให้ความสนใจมาดูงานอย่างต่อเนื่อง แต่ในฐานะผู้บริหารโรงเรียน อาจารย์คำแก้ว ไกรสรพงษ์ กล่าวว่า โรงเรียนของเธอยังไม่ถือว่าสมบูรณ์แบบร้อยเปอร์เซนต์เต็ม เนื่องจากความเคยชินของครูไทยที่อดจะชมเชยหรือช่วยเหลือเด็กไม่ได้ รวมไปถึงการใช้เสียงดังของครูในห้องเรียนซึ่งเป็นข้อพึงระมัดระวังของครูมอนเตสซอรี่

เมื่อถามถึงข้อโจมตีที่มีต่อระบบมอนเตสซอรี่ในเรื่องของการขาดปฏิสัมพันธ์ระหว่างเด็ก และการที่เด็กขาดความคิดสร้างสรรค์นั้น ผู้จัดการโรงเรียนอนุบาลกรแก้วยืนยันจากประสบการณ์ส่วนตัวที่เฝ้าสังเกตเด็ก เห็นได้ชัดเจนว่า พวกเขารู้จักที่จะช่วยเหลือเกื้อกูลกัน พูดคุยกันระหว่างทำงาน และมีความคิดสร้างสรรค์ในการใช้อุปกรณ์ในลักษณะพลิกแพลงต่างจากที่ครูสาธิต ซึ่งเป็นเครื่องพิสูจน์ว่าข้อด้อยที่ถูกวิพากษณ์วิจารณ์อาจสวนทางกับความจริงที่เกิดขึ้น

เป็นที่น่าสังเกตว่าแม้ในประเทศเช่นเยอรมนี สหรัฐอเมริกา นำเอาการสอนแนวมอนเตสซอรี่ไปใช้ถึงระดับมัธยมศึกษาแล้วก็ตาม แต่ในเมืองไทยระบบนี้ยังคงจำกัดอยู่ในระบบอนุบาลเท่านั้น อีกทั้งยังหาโรงเรียนแนวมอนเตสซอรี่ขนานแท้ที่นำเอาทั้งปรัชญา หลักสูตร และอุปกรณ์การสอนแบบมอนเตสซอรี่มาใช้อย่างเต็มรูปแบบไม่มากนัก

ผู้บริหารโรงเรียนกรแก้ววิเคราะห์ให้ฟังว่า เกิดจากสาเหตุสำคัญหลายประการ กล่าวคือ ขาดแคลนครู ซึ่งจะต้องได้รับการฝึกฝนเป็นการเฉพาะ อีกทั้งอุปกรณ์มอนเตสซอรี่มีราคาค่อนข้างสูง และประการสำคัญคือ ทัศนคติของผู้ปกครองไทยที่ต้องการเร่งลูกให้เรียนเขียนอ่านเพื่อสอบเข้า ป.1 ซึ่งโรงเรียนของเธอเองก็พบอุปสรรคนี้เช่นกัน จึงต้องหาทางออกด้วยการทำความเข้าใจกับผู้ปกครองเป็นรายบุคคลก่อนรับสมัครเด็กเข้าเรียน "ผู้ปกครองไทยส่วนใหญคาดหวังให้ลูกอ่านออกเขียนได้เพื่อสอบเข้าเรียนต่อ แต่มอนเตสซอรี่เห็นว่าเราไม่จำเป็นต้องบังคับให้เด็กเรียน แต่เขาสามารถเรียนทุกอย่างได้เมื่อเขาพร้อม ถ้าเราไปเคี่ยวเข็ญเขา จะทำให้เขารู้สึกว่าเขาเรียนไม่ได้ และกลายเป็นความล้มเหลวในชีวิต" ผู้บริหารโรงเรียนกรแก้วกล่าวทิ้งท้าย

โรงเรียนอนุบาลกรแก้ว เลขที่ 124 ถนน ณ ระนอง พระราม 5 ดุสิต กทม. 10300 โทร.2411518

บทความจากสานปฏิรูป ปีที่ 2 ฉบับที่ 18 เดือนกันยายน 2542

...กลับไปหน้าเล่าสู่กันฟัง...